#BinanceVietnamSquare
#CKB

Bài viết này sẽ giành cho các bạn ở Việt Nam. Dịch tự động trên BinanceSquare có thể sẽ không chính xác. Mình tự tìm hiểu RGB++ nên đây sẽ là một bài giải thích ở high level giúp các bạn hiểu các keywords trong RGB++. Góp ý dưới comment nhé ^!-

********************************************
agenda: *
1. RGB *
a) Client side validation là gì? *
b) Single-use seal - Con dấu dùng 1 lần. *
2. RGB++ *
3. Key notes *
********************************************

1. RGB

Trong kiến trúc của RGB, asset được issue trên Bitcoin đơn thuần chỉ là một đoạn mã băm sha256, với kích thước rất nhỏ khoảng 32bytes trông như sau: 2e7d2c03a9507ae265ecf5b5356885a53393a2029d241394997265a1a25aefc6.

Nội dung thực sự của asset như tổng cung, tên token, fungibility được định nghĩa off-chain. Trạng thái số dư mỗi bên tham gia giao dịch cũng được ghi lại off-chain theo một tiêu chuẩn chung để tất cả các bên tuân theo. Sau đó toàn bộ nội dung này sẽ được băm và ghi lên một đơn vị UTXO của Bitcoin(*).

Tên, tổng cung, fungibility: được lưu lên Bitcoin lúc issue asset (asset issuance)Trạng thái số dư: được lưu lên Bitcoin lúc các bên settle giao dịch. (transaction settlement)
Bản thân Bitcoin không thể xác minh được trạng thái (vd số dư) khi các asset dạng này transfer qua lại, cho nên RGB sử dụng một kỹ thuật tên là Client side validation

______________________________________
a). Client side validation là gì?
Để verify off-chain, các bên tham gia trao nhận assets sẽ phải lưu lại lịch sử giao dịch của chính họ và của những người họ tương tác với(**).
Lịch sử giao dịch này được lưu với định dạng cây Merkle DAG - Directed Acyclic Graph.
Khi một người gửi RGB asset, anh ta sẽ tạo ra bằng chứng proof từ cây DAG này và gửi kèm giao dịch đó tới người nhận.
Khi một người nhận được một RGB asset, anh ta sẽ đối chiếu bằng chứng đính kèm từ người gửi với phiên bản cây Merkle DAG anh ta lưu trữ, và xác minh các luật lệ kèm theo (ví dụ của smart contract).

Question: Tại đây, mọi người có thể sẽ thắc mắc, nếu một hacker gửi cho Alice 100 RGB token để đổi lấy xe hơi của Alice, và ngay sau đó tạo thêm 1 giao dịch để gửi cho chính anh ta 100 RGB thì sao?
Ở đây hacker đang double spend số tiền 100 RGB token anh ta có!
--> Đây là nơi mà Bitcoin tham gia vào kiến trúc của RGB với con dấu dùng một lần. Single-use seal.

______________________________________
b). Single-use seal - Con dấu dùng 1 lần
Con dấu dùng một lần này đã được đề cập ở trên. Đó chính là một đơn vị UTXO trên Bitcoin với kích thước 32 bytes. UTXO này lưu lại bản tóm lược của trạng thái số dư các bên cùng các thông tin khác, và được đính kèm với mỗi giao dịch trong RGB.
UTXO này bị huỷ và tạo mới với dữ liệu 32byte mới trên mỗi giao dịch RGB. Logic này được lập trình nhờ sự trợ giúp của Bitcoin với Bitcoin script.
--> Và với sự trợ giúp này của Bitcoin, Hacker sẽ thất bại ở giao dịch double spend vì con dấu (UTXO) dùng một lần ở giao dịch đầu tiên đã bị huỷ và giờ trở nên bất hợp lệ.

_______________________________________
2. RGB++
a) CKB

Đầu tiên thì phải giải thích CKB là gì vì đây là thành phần được dùng trong RGB++ để nâng cấp RGB.

CKB là bản nâng cấp lên từ cấu trúc sổ cái UTXO của Bitcoin và có tên là cell-model (về bản chất đây là một dạng extended UTXO).

b) RGB++ nâng cấp RGB với isomorphic binding và CKB như thế nào?

Thay thế DAG và quản lí nó bằng cell (cell model) trên CKB và CKB lúc này đây trở thành DA (data availability) cho RGB, giúp user tránh khỏi việc phải quản lí phiên bản DAG của riêng họ trong quá trình giao dịch.
Liên kết single-use seal (Bitcoin UTXO) ở bên Bitcoin sang CKB, giúp quá verify transaction bên CKB và data settlement lên Bitcoin thuận lợi hơn.

_______________________________________
3. Key notes
Bất kì asset nào ở trên CKB đều có thể 1 bước trở thành Bitcoin asset. (Các meme đời đầu như Omiga trên CKB đang integrate để chuyển thành RGB++ asset).Asset trên CKB không phải là RGB++ assetAsset CKB sau khi commit/settle lên BTC thì mới thành RGB++ assetUser cần có Bitcoin thì mới có thể nhận RGB++ asset. Bạn nào muốn chơi defi đợt này thì chuẩn bị ít BTC với joyIDRGB++ team gọi bước commit/settle data lên Bitcoin là Leap/JumpKhông hề có Brige trong RGB++ đồng nghĩa với việc không có nguy cơ bridge hack. Kiến trúc của RGB và RGB++ cho phép tạo ra Bitcoin L2 asset với security level rất cao.

#BinanceVietnamSquare
#CKB
#Intent
#opentransaction

Intent là một trend trừu tượng, và ít dự án theo đuổi. Nhưng đây là loại công nghệ mà có thể "một bước thay đổi cục diện toàn ngành Blockchain".

CKB và đội ngũ kỹ sư của họ đã làm việc với intent từ 2019 và mãi tới 2023 người ta mới bắt đầu manh nha phát triển Intent. Trong thế giới của CKB từ những ngày đầu, họ gọi Intent là Open transaction.
Open Transaction (OTX) hay định dạng giao dịch mở của Nervos CKB là một concept đột phá và khó hiểu. Đây được xem là con ngựa ô của Nervos trong cuộc đua giữa các Layer1. Hãy cùng khám phá xem giao dịch mở (OTX) là gì và nó vi diệu như thế nào qua một [đoạn Reddit AMA giữa community member và Jordan Mack](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/s/Mf1qYLU3DR) - Co-founder và cũng là kĩ sư phần mềm của Nervos vào tháng 9 năm 2023.
______
Câu hỏi: Tôi có một câu hỏi liên quan tới Open Transactions (OTX). Ở thời điểm hiện tại, anh nghĩ như thế nào về tầm quan trọng của OTX tới sự phát triển của CKB và cùng với Cell model, OTX có thể đưa kiến trúc độc đáo của Nervos đi xa như thế nào??
Hay nói theo cách khác, OTX có ý nghĩa như thế nào cho tương lai của cả hệ sinh thái Nervos?
______

Trả lời: Open Transaction (OTX) là một thành phần rất quan trọng cho việc phát triển Dapp trên Nervos CKB. Trong lập trình smart contract với UTXO nói chung, có những rào cản lớn phát sinh liên quan tới các trạng thái bị dùng chung (ví dụ trạng thái tài khoản trên blockchain). Chúng tôi gọi đó là vấn đề "tranh chấp trạng thái", hoặc khi khác thì nó là "aggregator problem". Mỗi hệ sinh thái UTXO khác nhau dùng những từ khóa khác nhau nhưng tất cả đều ám chỉ về một vấn đề chung trên.
Vấn đề "tranh chấp trạng thái" xảy ra khi 2 giao dịch độc lập cùng cập nhật một trạng thái chung ngay trong cùng một khối(block), nhưng cả 2 hành động trên lại không dung hoà mà xung đột lẫn nhau.
Các giao dịch UTXOs với đặc tính nhất quán(deterministic) có lợi thế lớn so với các loại giao dịch của Account model (của Ethereum) vì với các giao dịch UTXO, bạn biết chính xác kết quả của giao dịch ngay trước cả khi bạn gởi nó lên blockchain.
Điểm bất lợi trong trường hợp này là chỉ  duy nhất 1 trong 2 giao dịch trên có thể chiếm được lợi thế này trong mỗi một block mà thôi vì giao dịch được xác nhận trước sẽ làm giao dịch còn lại bất hợp lệ (state đã bị thay đổi).
Điều này gây ra nhiều khó khăn trong cách giải quyết, đồng thời cách giải quyết cũng cực kì thiếu trực quan và gây rối cho các nhà phát triển tới từ Ethereum.
Có nhiều cách khác nhau để xử lí vấn đề tranh chấp trạng thái này. Nhưng điều khó khăn ở đây là mỗi một giải pháp lại rất cụ thể và chỉ giành riêng cho từng tình huống, điều này có nghĩa là developer không thể sử dụng chung một giải pháp cho các tình huống riêng biệt.
Open Transaction (OTX) là giải pháp tốt nhất cho vấn đề tranh chấp trạng thái mà Nervos đưa ra cho Cell model. Giải pháp này hoạt động bằng cách tạo ra các giao dịch mở (OTX) nơi mà user chỉ cần diễn đạt ý muốn của họ (intent) thay vì cả một giao dịch hoàn chỉnh. 
Một giao dịch hoán đổi coin (coin swap) giữa 2 bên A và B là một ví dụ tiêu biểu để có thể hiểu hơn về OTX. Với mô hình UTXO truyền thống không có OTX, việc hoán đổi coin chỉ có thể thành công an toàn cho cả 2 bên khi họ cùng đồng ý, và kí lên cùng một giao dịch. Điều này giống như khi tôi nói “tôi muốn đổi 2 đồng A cho 3 đồng B, nhưng phải là 3 đồng tới từ Matt cơ, và nếu Matt đổi 3 coin B kia đi với ai đó trước thì thoả thuận 2 coin A lấy 3 coin B giữa tôi và Matt xem như chấm dứt. Tính nhất quán (determinism) rất có lợi trong một số trường hợp, nhưng nó lại tạo ra rào cản rất lớn trong trường hợp này. 
OTX mặt khác cho phép tôi tạo ra một loại giao dịch đặc biệt diễn tả rằng “tôi muốn đổi 2 coin A này lấy 3 coin B” và tôi không cần quan tâm 3 coin B kia tới từ đâu, hay ai môi giới cho cả. Đây là một concept cực kì toàn năng bởi vì việc hoàn thiện giao dịch mở (điền khuyết vào OTX thông tin “3 coin B tới từ xyz …”) không bị gò bó bởi một nhà phát triển phần mềm hay một smart contract nào cả. Các nhà phát triển phần mềm có thể sử dụng giao thức này để tìm kiếm thanh khoản từ nhiều Dapp khác nhau hoặc một ngày nào đó, từ nhiều Blockchain khác nhau.
Nội trong hệ sinh thái Nervos, OTX vừa là một công thức lập trình, vừa là một tiêu chuẩn. Không có trở ngại nào ngăn cản một nhà phát triển tạo ra Dapp của anh ta ngay bây giờ với OTX. Vấn đề là tiêu chuẩn OTX này vẫn chưa được chuẩn hoá hoàn toàn, nghĩa là nếu một nhà phát triển tạo ra một giao dịch mở OTX, các nhà phát triển khác không thể nào khai thác OTX này được trừ khi họ biết chính xác cách mà nhà phát triển đầu tiên lập trình nó như thế nào. Thách thức lớn nhất cho team Nervos là nghiên cứu và tạo ra một chuẩn giao dịch mở (OTX standard) để các nhà phát triển có thể dùng chúng cho mọi loại Dapp.
Thành công trong việc tạo ra chuẩn giao dịch mở (OTX standard) này có thể cho phép các lập trình viên tạo ra hàng ngàn các Dapp độc lập, không liên quan gì tới nhau, nhưng lại có thể hoạt động đồng thời cùng với nhau một cách nhịp nhàng.
Đây là một concept toàn năng với ý nghĩa to lớn cho toàn bộ hệ sinh thái. Chúng ta có thể xây dựng những ứng dụng đơn giản hôm nay, nhưng mở khoá được toàn bộ tiềm năng của CKB Cell model yêu cầu một số thành phần và OTX là nhân tố không thể thiếu. Khai phá được hết tiềm năng của Cell model sẽ đưa Nervos từ một nền tảng hợp đồng thông minh tầm tầm, tới một tuyến siêu cao tốc toàn cầu nơi mọi thứ đều được chạy qua.
______
Với ý tưởng trên, hãy cùng xem team Nervos CKB đã làm được những gì:
1. Năm 2019, bắt đầu nghiên cứu: https://talk.nervos.org/t/open-tx-protocol-brainstorm-1-otx-in-general/4010
2. Định dạng OTX đang dần chuẩn hoá: https://github.com/doitian/rfcs/tree/rfc-open-transaction
3. Cuối năm 2023, Thử nghiệm và trình diễn việc các Dapp chạy đồng thời với định dạng OTX: https://github.com/cryptape/ckb-transaction-cobuild-poc
______
Hãy cùng xem cộng đồng crypto cùng chạy theo tiêu chuẩn này với từ khoá “intent” như thế nào:
1. [Intent-Centric là gì? Giải pháp hướng tới mass-adoption](https://coin68.com/intent-centric-la-gi-giai-phap-huong-toi-mass-adoption/)

#BinanceVietnamSquare
#CKB
#Statebloat
#PoW

Nếu phải chọn một dự án và đầu tư trong 20 năm bạn sẽ chọn blockchain nào? Với mình thì đó là CKB - Common Knowledge Base (Nervos network)

CKB ít người biết tới nhưng những người biết tới và chơi CKB đều có những lí do rất vững vàng. Như sau:

1. PoW an toàn, dễ phục hồi nếu bị tấn công hoặc có sự cố. 
Cụ thể là cách đây không lâu CKB gặp sự cố không tạo khối được, các miners chỉ cần 2 tiếng để khắc phục. PoW cũng là cơ chế đồng thuận được "kiểm thử" lâu nhất với gần 15 năm hoạt động của Bitcoin với không 1 thông tin sai nào được ghi vào blockchain Bitcoin.
2. UTXO cell model. 
Mới đọc qua thì UTXO nghe rất vớ vẩn, ai lại sài UTXO trong 2023 bao giờ. Nhưng đó là UTXO của Bitcoin thôi. Biến thể UTXO của CKB dùng có tên là cell-model có nhiều đặc tính hay và vượt trội hơn account model của EVM nhiều lần. Vitalk Buterin nhiều lần thừa nhận việc áp dụng Account model cho Ethereum là bộc phát và cũng thừa nhận răng UTXO vượt trội hơn Account model ở nhiều mặt. ref: https://x.com/StakeWithPride/status/1703745380276445656?s=20
Nếu UTXO hơi khó hiểu, hãy tưởng tượng nó như là "tiền mặt có thể lập trình được vậy" và có thể kết hợp với nhau, di chuyển qua lại từ túi người này qua túi người khác theo chương trình trong smart contract.
3. Máy ảo CKBVM. Đây là một máy ảo mô phỏng theo RISC-V - là một kiến trúc máy tính "thật" được dùng để làm Chip máy tính chứ không giống như EVM hay Wasm. 
Đây cũng là một trong những quyết định gây tranh cãi tới từ nervos lúc họ bắt đầu dự án. Trong khi nhà nhà đang EVM* thì Nervos quyết định sẽ dùng RISCV. lol Thực tế thì gần đây, cộng đồng đang dần nhận ra RISCV có nhiều lợi thế trong việc tích hợp layer2 và ZKP (Zero-knowledge proof)
4. Độ linh hoạt CKB rất cao và điều này tới từ sự kết hợp giữa UTXO cell model và CKBVM.
Thực tế thì các máy ảo EVM hay JVM đều có thể/và đã được chạy(mô phỏng lại) trên CKB VM và giúp rất nhiều trong việc thiết kế Dapp trên CKB cho các chain EVM khác nhau. https://d.id/ là một ví dụ, nó cho phép người dùng Dodgecoin mua tên miền trên CKB với độ an toàn tuyệt đối.
CKB linh hoạt tới mức nó hiểu được hầu hết tất cả các blockchain trên thị trường. CKB-auth (là một thư viện cho phép chạy app trên CKB từ nhiều chain khác) tới hiện tại đã support tới tận 10 blockchain khác nhau bao gồm cả Bitcoin lẫn Ethereum. Chi tiết: https://github.com/nervosnetwork/ckb-auth
Thêm một ví dụ nhỏ là nó có native-account-abstraction mà Ethereum tốn mấy năm qua vẫn chưa thực hiện được. https://joy.id/ và https://d.id/ là các ứng dụng tận dụng lợi thế này
4. Ăn điểm nhờ độ linh hoạt, CKB có thể "chỉ cần cập nhật phần mềm lock script" để kháng máy tính lượng tử. Chi tiết: https://github.com/cryptape/quantum-resistant-lock-script.
Tương quan với Ethereum, blockchain này có thể phải ngưng blockchain trong vài năm rồi hardfork thì may ra sau đó mới hoạt động bình thường nếu bất ngờ IBM hay google ra mắt máy tính lượng tử. Trong khi Nervos đã làm xong tính năng này từ cách đây khoảng 6 tháng. Ref: https://x.com/busyforking/status/1714937072790974502?s=20
5. Ăn điểm nhờ độ linh hoạt, khoá private key dùng trong các hệ thống như Passkey trên điện thoại cũng có thể được dùng để khoá CKB trên Nervos blockchain luôn. 
Thực tế thì từ năm 2019 đã có PoC(proof of concept - phần mềm thử nghiệm) cho thấy ví Passkey là khả thi trên Nervos và Nervos đã phải "chờ" cho tới khi hệ thống trình duyệt(web browser) cùng cộng đồng hưởng ứng (Google mới support passkey trong năm 2023 thôi) thì họ mới bắt đầu làm passkey wallet để cho cộng đồng dùng. Sản phầm là Passkey wallet hoàn thiện đầu tiên: https://joy.id/
6. CKB có lợi thế là blockchain ra sau, và kiến trúc nó hiện đại hơn để có thể hỗ trợ nhiều dạng Dapp hiện đại và đời mới hơn.
Ví dụ cấu trúc trạng thái của CKB đã triển khai với MMR (Merkle Mountain Range) có thể cho phép chạy Fly Client Protocol (Đây là một giao thức Node "siêu nhẹ" với dung lượng cố định tầm 100MB... so sánh với fullnode ^20GB và tăng theo thời gian)
Fun fact thì Fly client protocol có công sức của anh Lợi Lưu, là founder của Kyber network tới từ Viêt Nam : https://eprint.iacr.org/2019/226
Thành quả là một trong những super light client đầu tiên trong ngành blockchain:
Supper light client protocol soft fork thành công: https://github.com/nervosnetwork/ckb-light-client (đây là softfork gián tiếp gây nên sự cố tại 1, nhưng đây là sự cố ngoài phần core của CKB!)
Super light client: https://github.com/nervosnetwork/neuron/releases/tag/v0.111.1 có thể đồng bộ toàn bộ blockchain CKB trong khoảng 2.5 tiếng. Tương quan thì Full client tốn 1 tuần để đồng bộ hoàn toàn blockchain CKB.
7. CKB sửa luôn cả state bloat trên Ethereum - hay tạm hiểu thì là vấn đề sử dụng tài nguyên chung bừa bãi trên các blockchain EVM mà có thể đẩy các blockchain này tới điểm tự phân rã.
Một CKB tương đương với 1 Byte data lưu trữ trên CKB blockchain. Nếu ứng dụng của A cần 200KB để lưu smart contract thì A cần mua 200_000 CKB để có đủ không gian lưu trữ cho source code của smart contract anh ta viết. Ví dụ một tài khoản AA (account abstraction) của https://joy.id/ tốn 150CKB để lưu trữ.
CKB có mô hình lạm phát mãi mãi - hay không có giới hạn như 21 triệu BTC bên Bitcoin. Nghe qua thì có vẻ không hảo với nhà đầu tư, nhưng việc lạm phát này có 2 tác dụng chính:
1 là để thu hoạch(một cách gián tiếp thông qua lạm phát thứ cấp) tiền thuê trạng thái (không gian lưu trữ trên CKB). Các CKB bị chiếm để lưu trạng thái hay mã nguồn của smart contract đều bị mất giá trị hàng năm do sự lạm phát này. Câu hỏi là sự lạm phát này chảy về túi của ai?? 👇
Sự lạm phát này được dùng để trả tiền cho 1. miner và 2. nhà đầu tư dài hạn trong Nervos DAO.
Nói một cách dễ hiểu, thì nếu bạn là miner hoặc là bạn bỏ tiền vào DAO, bạn có thu nhập thêm từ thuế lưu trữ các trạng thái (không gian lưu trữ) trên CKB. Và với nhà đầu tư dài hạn trên CKB, hiệu ứng cho số CKB bạn có (và thu được) là hiệu ứng giảm phát như của Bitcoin vậy. Về lâu dài, điều này tăng thêm sự tự tin cho nhà đầu tư cũ và sẽ đóng vai trò thu hút thêm nhiều nhà đầu tư mới.