Bài viết bởi: Yohan Yun
Biên dịch: Luffy, Foresight News
Lộ trình Layer 2 tập trung vào Rollup của Ethereum đã thành công trong việc giảm bớt tắc nghẽn giao dịch của lớp nền (mạng chính Ethereum) và hiệu quả giảm phí Gas, nhưng cái giá phải trả là tạo ra một hệ sinh thái phân mảnh tính thanh khoản.
Điểm khởi đầu của Layer 2 là mở rộng quy mô mạng Ethereum, nhưng thực tế hiện nay là mỗi mạng Layer 2 đều trở thành một hòn đảo riêng biệt, mỗi hòn đảo có hệ thống, quy tắc và rào cản riêng.
Tính thanh khoản của Layer 2 bị cô lập, người dùng bị mắc kẹt trong các cầu nối xuyên chuỗi giữa các Layer 2, trong khi các nhà phát triển buộc phải chọn xây dựng trên Base, Arbitrum hay Starknet.
May mắn thay, tình huống khó khăn này trong hệ sinh thái Ethereum đã gặp phải một bước ngoặt. Trong năm qua, cộng đồng đã bắt đầu nói nhiều hơn về các giải pháp Layer 2 của Based Rollups và xem đây là câu trả lời tiềm năng cho vấn đề phân mảnh tính thanh khoản. Cộng đồng tin rằng, Based Rollups sẽ phục hồi khả năng tương tác và tính kết hợp của Layer 2, và làm sống lại khái niệm "mô hình Lego tiền tệ" của DeFi Summer (điều này ám chỉ đến việc các giao thức DeFi có thể tương tác liền mạch). Nói ngắn gọn, nếu Based Rollups thực hiện tất cả những gì đã hứa, chúng sẽ làm cho hệ sinh thái Ethereum trở nên "giống Ethereum hơn".
Các Based Rollups cố gắng giải quyết vấn đề cốt lõi là việc sử dụng bộ sắp xếp giao dịch riêng biệt trên Layer 2. (Lưu ý: Bộ sắp xếp là động cơ sắp xếp giao dịch trên blockchain, các Rollup Layer 2 hiện tại thường sử dụng một bộ sắp xếp trung tâm mà họ kiểm soát, trong khi các Based Rollups thực hiện việc sắp xếp giao dịch thông qua mạng chính Ethereum.)
Kỹ sư phát triển blockchain Teddy Knox cho biết (Magazine): "Khi tôi lần đầu tiên biết đến lộ trình mở rộng Layer 2 từ bài viết blog của Vitalik Buterin, tôi đã cảm thấy hơi khó chấp nhận vì nó có những sự đánh đổi và lựa chọn."
"Khác với Layer 1 (Ethereum có một ủy ban nút rất lớn để xác thực mạng), hình thức nguyên thủy của Layer 2 là bộ sắp xếp trung tâm, chúng có quyền đặc biệt để sắp xếp giao dịch trong mạng Layer 2."
Mục tiêu của lộ trình Surge của Ethereum là đạt 100,000 TPS, Nguồn: Vitalik Buterin
Bộ sắp xếp trung tâm đã tách rời Ethereum Layer 2
Mặc dù hoạt động của các bộ sắp xếp trung tâm rất hiệu quả và mang lại lợi nhuận cao cho các nhà điều hành, nhưng chúng cũng dẫn đến sự cách ly giữa các Layer 2 khác nhau. Giao dịch mà một trong những bộ sắp xếp Layer 2 xử lý không thể dễ dàng khớp và tương tác với các Layer 2 khác, sự thiếu hụt khả năng tương tác này là lý do chính khiến Ethereum bị cộng đồng FUD từ đầu năm đến nay. (Khả năng tương tác giữa các Layer 2 vẫn có thể đạt được qua các phương pháp khác ngoài việc chia sẻ bộ sắp xếp, nhưng những phương pháp này được thực hiện "không đồng bộ", có nghĩa là giao dịch không phải là thời gian thực).
Vì vậy, giải pháp Based Rollups do nhà nghiên cứu Ethereum Justin Drake đề xuất (không bị nhầm lẫn với giải pháp Layer 2 Base của Coinbase) hứa hẹn sẽ giải quyết vấn đề phân mảnh này.
Khác với các Rollup truyền thống, Based Rollups trả quyền sắp xếp giao dịch trở lại cho mạng chính Ethereum (Layer 1). Trước khi Layer 2 phổ biến, việc sắp xếp giao dịch trên mạng Ethereum hoàn toàn do Layer 1 đảm nhận.
Người đồng sáng lập Taiko Labs, Daniel Wang, cho biết: "Phương pháp sắp xếp Based Rollup không chỉ có thể cải thiện tính bảo mật của mạng Ethereum mà còn có thể nâng cao khả năng thu nhập và tính gắn kết của hệ sinh thái, đảm bảo Layer 2 phù hợp hơn với mạng chính Ethereum, thúc đẩy giao dịch rẻ hơn và nhanh hơn, đồng thời hỗ trợ tính bền vững của mạng Ethereum." Taiko Labs đã phát triển Based Rollup cấp sản xuất đầu tiên sử dụng sắp xếp Based.
So với các Rollup khác sử dụng bộ sắp xếp trung tâm, Taiko có khả năng mang lại nhiều lợi nhuận hơn cho Ethereum, khoảng 5 lần so với các Rollup truyền thống.
Taiko là giải pháp mở rộng Ethereum Based Rollup đầu tiên. Nguồn: Twitter của Justin Drake
Based Rollup và khả năng kết hợp
Based Rollup nghe có vẻ rất tiềm năng, nhưng bất cứ thứ gì cũng có hai mặt, vì vậy Based Rollup cũng tồn tại một loạt vấn đề.
Để người dùng tận hưởng lợi ích của Based Rollup, các Layer 2 khác cũng phải áp dụng chúng. Đối với Taiko, họ đang hợp tác với chuỗi Rollup Surge của Nethermind, chuỗi này sẽ được thiết kế đặc biệt cho phép người dùng bỏ qua mạng chính Ethereum và trực tiếp giao dịch với Taiko.
Tuy nhiên, Daniel đã nói với Cointelegraph tại Devcon rằng mặc dù dựa trên cùng một công nghệ, nhưng hai Rollup này vẫn không thể đạt được khả năng kết hợp đồng bộ.
"Bạn cần có bằng chứng hiệu lực gần như thời gian thực để chứng minh rằng cả hai đều thay đổi đồng thời," anh nói, "Tôi nghĩ chúng ta vẫn chưa đạt được điều đó, nhưng với tư cách là một dự án, chúng ta không thể chờ đợi cho đến khi điều đó được thực hiện mới khởi động."
Ưu và nhược điểm của bộ sắp xếp trung tâm
Khi được điều hành bởi một thực thể duy nhất hoặc một nhóm nhỏ, bộ sắp xếp có thể hiệu quả trong việc sắp xếp giao dịch mà không gặp phải độ trễ liên quan đến sự đồng thuận phân cấp hoặc thời gian khối 12 giây của Ethereum.
Ba khó khăn của blockchain minh họa thách thức trong việc tối ưu hóa đồng thời sự phân cấp, khả năng mở rộng và tính bảo mật
Đối với nhiều mạng Layer 2, việc hy sinh sự phân cấp để cung cấp thông lượng mà mạng chính Ethereum không thể so sánh là điều đáng giá, mặc dù điều này cũng tự nó mang lại rủi ro.
Knox giải thích: "Nếu bộ sắp xếp gặp sự cố... điều đó sẽ ảnh hưởng đến hiệu suất, hoặc họ có thể dễ dàng kiểm duyệt giao dịch của bạn mà không có bất kỳ chức năng nào khác."
Việc sử dụng bộ sắp xếp trung tâm sẽ tái hiện nhiều vấn đề mà sự phân cấp và blockchain đã cố gắng giải quyết ban đầu, chẳng hạn như chế độ kiểm duyệt và điểm lỗi đơn, trong đó MEV (Giá trị có thể khai thác tối đa) là một vấn đề không thể bỏ qua.
Tuy nhiên, mặc dù những mối quan ngại này có thể khiến những người lý tưởng hóa Ethereum mất ngủ, nhưng đối với người dùng thông thường, vấn đề lớn nhất họ quan tâm là khả năng chuyển đổi thuận tiện giữa các Layer 2.
Kỹ sư hợp đồng thông minh của giao thức 0x (một giao thức giao dịch phi tập trung) Duncan Townsend cho biết, quy trình hiện tại để chuyển tiền từ một Layer 2 Ethereum sang một Layer 2 Ethereum khác "không phải là một trải nghiệm tốt."
"Trừ khi bạn sử dụng giao thức trừu tượng chuỗi, nếu không trải nghiệm người dùng xuyên chuỗi trong DeFi rất kém," anh giải thích, "nếu bạn có tính năng Based, bạn có khả năng kết hợp. Đồng token của bạn ở trên chuỗi nào không quan trọng, vì bạn có thể nhận chúng trên bất kỳ chuỗi nào bạn cần với chi phí thấp."
Nếu Rollup chia sẻ khung sắp xếp Based này, thì các đồng token và tài sản nên có thể tương tác trực tiếp với nhau mà không cần phụ thuộc vào cơ chế xuyên chuỗi riêng biệt, từ đó đạt được khả năng tương tác gốc giữa các Rollup.
Những thách thức do việc áp dụng Based Rollup mang lại
Based Rollups tận dụng mạng lưới xác thực của Ethereum để sắp xếp các giao dịch trên nhiều Layer 2, từ đó phục hồi việc sắp xếp giao dịch phân cấp và tạo ra một hệ sinh thái thống nhất và hiệu quả hơn, nơi các nhà phát triển có thể phát triển các DApp chạy trên tất cả các Layer 2 tham gia (các Layer 2 áp dụng Based Rollup).
Tính đến ngày 20 tháng 11, mạng chính Ethereum có hơn 1 triệu xác thực viên. Nguồn: Dune Analytics
Tuy nhiên, việc thuyết phục các Layer 2 hiện tại từ bỏ nguồn thu nhập đáng kể từ bộ sắp xếp không phải là điều dễ dàng.
Townsend nói: "Việc chuyển sang sắp xếp Based đang đối mặt với một trở ngại lớn, đó là hiện tại tất cả các bộ sắp xếp Layer 2 trung tâm đều đang kiếm tiền rất tốt."
Doanh thu từ bộ sắp xếp của một số mạng Layer 2 hàng đầu của Ethereum, tính bằng ETH
Theo dữ liệu từ Dune Analytics, tính đến ngày 20 tháng 11, ZKsync áp dụng ZK Rollup đã thu được gần 40,500 ETH (125.5 triệu đô la) doanh thu từ sắp xếp. Ngoài ra, đối thủ cạnh tranh áp dụng Optimistic Rollup là Base đã kiếm được 20,904 ETH (64.7 triệu đô la) doanh thu, Arbitrum đã kiếm được 62,001 ETH (192 triệu đô la) doanh thu, trong khi Optimism kiếm được 6,916 ETH (21.5 triệu đô la) doanh thu.
Họ có thực sự từ bỏ những khoản thu nhập này vì lý tưởng không?
Based Rollup là liều thuốc tốt cho Ethereum
Mặc dù Daniel của Taiko thực sự là một người lý tưởng, nhưng anh cho rằng cơ chế của Based Rollup giúp đảm bảo an toàn cho lớp nền của Ethereum; vì hoạt động của Layer 2 sẽ giảm hoạt động của Layer 1, từ đó giảm thu nhập của các xác thực viên.
Daniel cho biết: "Based Rollup thực sự cung cấp thêm phí, tiền boa và cơ hội MEV cho các xác thực viên Layer 1, điều này sẽ khuyến khích nhiều xác thực viên bảo vệ blockchain Ethereum, cuối cùng sẽ làm cho tất cả các Base Rollup an toàn hơn."
Theo dữ liệu từ Growthepie, Taiko là Layer 2 chi trả nhiều nhất cho mạng chính Ethereum. Tính đến ngày 21 tháng 11, trong vòng 30 ngày, Taiko đã chi 1.29 triệu đô la phí Gas, gần gấp 5 lần so với Arbitrum One, đứng thứ hai.
Taiko là người trả tiền thuê Ethereum lớn nhất trong các Rollup, Nguồn: Growthepie
Based Rollup khiến việc trở thành xác thực viên mạng chính Ethereum trở nên có lợi hơn, từ đó khuyến khích việc staking, giảm lượng ETH lưu thông và có thể hỗ trợ cho sự tăng giá ETH trong dài hạn.
Tương lai của Ethereum: Based Rollup? Hay phân mảnh?
Blockchain của Based Rollup cung cấp một giải pháp tiềm năng để thống nhất tính thanh khoản của hệ sinh thái Ethereum, nhưng việc quay trở lại mạng chính Ethereum để sắp xếp cũng có thể gây ra những vấn đề cũ.
Daniel nói rằng, sự cân nhắc chính của Based Rollups là chúng bị giới hạn bởi thời gian khối 12 giây hiện tại của Ethereum. Bởi vì, thời gian giao dịch của các Rollup khác rất ngắn, chẳng hạn như thời gian giao dịch của Arbitrum chưa đến 1 giây.
"Chúng tôi đang hợp tác với các đối tác để thực hiện (xác nhận giao dịch) trước, điều này sẽ giúp Based Rollup thoát khỏi sự hạn chế của thời gian khối dài trên mạng chính Ethereum, từ đó mang lại trải nghiệm giao dịch thay đổi cho người dùng. Người dùng sẽ thấy giao dịch của họ được đưa vào khối gần như thời gian thực," Daniel cho biết.
Nếu không có các giải pháp tăng cường khả năng tương tác như Based Rollups, mạng Ethereum chắc chắn sẽ tiếp tục phân mảnh, trong khi các đối thủ thách thức như Solana sẽ tiếp tục tiến bộ như một Layer 1 thống nhất, cung cấp trải nghiệm giao dịch liền mạch hơn cho người dùng.
Solana trở lại sân khấu DeFi vào năm 2024, TVL tiếp tục tăng
"Điều này về cơ bản là 'về thông lượng giao dịch, chúng ta có thể làm cho một chuỗi đơn và một Rollup đơn lớn đến mức nào, và khi tính thanh khoản cần chuyển từ A sang B, chúng ta có thể hoàn tất việc thanh toán nhanh đến mức nào?', tài sản có thể đến đó nhanh chóng, người dùng không phải chờ đợi," Knox cho biết.
Layer 2 cần áp dụng phương pháp Based Rollup để thành công, nhưng không phải ai cũng đồng ý điều này. Nguồn: Twitter của Charlie Noyes
Townsend cho biết, Based Rollup "chắc chắn" là một giải pháp hiệu quả để thống nhất hệ sinh thái Ethereum, nhưng nó vẫn là một khái niệm mới, hiện chưa tồn tại một hệ sinh thái hoạt động.
Townsend nói: "Rào cản mà chúng tôi đang đối mặt hiện nay là thuyết phục các Layer 2 từ bỏ nguồn thu nhập phong phú từ bộ sắp xếp, tham gia và tham gia vào hệ sinh thái tương tác này."
