Vadeli İşlemler alım satımında kaldıraçlı alım satım yapabilirsiniz ve bir vadeli işlemler sözleşmesinde pozisyon açmak için yalnızca başlangıç marjinini fonlamanız gerekir. Kaldıraçlı alım satım, fiyat hareketindeki görece küçük değişikliklerden kazanç elde etmenizi sağladığı için Vadeli İşlemler piyasasını çekici kılan önemli bir özelliktir. Kaldıraç, olası kârınızı veya kaybınızı aynı ölçüde büyütebilir.
Likidasyon nasıl çalışır?
Vadeli işlemler borsaları, yüksek kaldıraçlı yatırımcıları önemli kayıplara maruz kalmaktan korumak adına çeşitli risk yönetimi mekanizmaları oluşturmuştur. Bunlardan biri olan likidasyon, yatırımcıların net değerinin negatife düşmesini önleyen bir risk kontrol özelliğidir.
Kaldıraçlı pozisyonlar, oynak piyasalarda fiyat açıklarına yatkındır ve bir yatırımcının net değerinin anında negatife düşmesine neden olabilir. Bu durumlarda kayıplar, sürdürme marjinini aşabilir.
İşte gerçek hayatta bunun nasıl yaşandığına dair bir örnek:
Aslı ve Ahmet adlı iki yatırımcının, 20x kaldıraçla BTC/USDT uzun vadeli işlemlerinde 1 BTC değerinde karşıt pozisyonlar açtığını düşünelim. Hem Aslı'nın hem de Ahmet'in cüzdan bakiyesi 5.000 USDT olsun. Tablo 1, ilgili pozisyonların bilgilerini açıklamaktadır.
Tablo 1 - Aslı ve Ahmet'in pozisyon bilgileri
Pozisyon | Giriş Fiyatı | Nosyonel Değer | Başlangıç Marjini | Sürdürme Marjini | Likidasyon Fiyatı | |
Aslı | Uzun | 55.000 USD | 55.000 USD | %5 | %0,5 | 50.200 USD |
Ahmet | Kısa | 55.000 USD | 55.000 USD | %5 | %0,5 | 59.750 USD |
BTC/USDT uzun vadeli fiyatlarının %10 düşerek 49.500 USD seviyesine ulaştığını varsayalım. Bu senaryoda, Aslı uzun pozisyon aldığı işleminde 5.500 USD zarar ederken, Ahmet kısa pozisyon aldığı işleminde 5.500 USD kâr ediyor. Bunun sonucunda olaylar aşağıdaki gibi gerçekleşir:
- Aslı'nın marjini tükenir ve Aslı, likidasyona tabi tutulur.
- Marjinin sıfıra düştüğü fiyata likidasyon fiyatı denir. Aslı için likidasyon fiyatı 50.200 USD'dir.
- Borsa, Aslı'nın net değerinin negatif seviyelere düşmemesini sağlamak için anında Aslı'nın pozisyonunu 50.200 USD'den likide eder.
Oynak bir piyasada, zarar eden pozisyonların tam likidasyon fiyatı üzerinden likide edilmesini sağlamak son derece zordur. Ayrıca, iflas fiyatının ötesinde likide etmek, Ahmet'in daha az kâr elde etmesi ve Aslı'nın daha fazla zarar etmesi anlamına gelir.
Borsalar, bu olayları önlemek için zarar eden pozisyonları likidasyon fiyatından daha iyi bir fiyatla likide etme eğilimindedir.
Bir borsanın, bir yatırımcının net değeri negatife düşmeden pozisyonları likide edemediği durumlarda, iflas etmiş pozisyonların kayıplarını karşılamak için aşağıdaki yöntemler kullanılacaktır:
- Sigorta Fonu: Kâr eden yatırımcıların kârlarının tamamını almalarını sağlamak ve iflas etmiş bir yatırımcının maruz kaldığı fazladan zararı karşılamak için borsa tarafından sürdürülen bir fondur.
- Otomatik kaldıraç düşürme likidasyonları (ADL'ler): Borsa, ADL'lerde kaldıraç ve kârlılık sırasına göre karşıt pozisyonlara sahip yatırımcıları seçer ve zarar eden yatırımcının pozisyonunu kapatmak için pozisyonlar otomatik olarak likide edilir.