TL;DR
Blockchain, ağdaki birçok özel bilgisayardaki işlem verilerini güvenli bir şekilde kaydeden merkezi olmayan bir dijital defterdir.
Blockchain, kriptografi ve mutabakat mekanizmaları yoluyla değişmez yapısı sayesinde veri bütünlüğünü sağlar; yani bilgi bir kez kaydedildikten sonra geriye dönük olarak değiştirilemez.
Blockchain, Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimlerinin omurgasını oluşturur ve finansın ötesinde çeşitli sektörlerde şeffaflığı, güvenliği ve güveni artırmada etkilidir.
Blockchain Nedir?
Blockchain, merkezi olmayan dijital defter olarak da adlandırılan ve dünya çapında dağıtılan çok sayıda bilgisayar tarafından tutulan özel bir veritabanı türüdür. Blockchain verileri, kronolojik olarak düzenlenen ve kriptografiyle güvence altına alınan bloklar halinde düzenlenir.
Blockchain'in en eski modeli, 1990'ların başında bilgisayar bilimcisi Stuart Haber ve fizikçi W. Scott Stornetta'nın, dijital belgeleri veri tahrifatından korumanın bir yolu olarak blok zincirinde kriptografik teknikler kullanmasıyla oluşturuldu.
Haber ve Stornetta, diğer birçok bilgisayar bilimcinin ve kriptografi meraklısının çalışmalarına ilham verdi ve sonunda blockchain teknolojisiyle desteklenen ilk kripto para biriminin, Bitcoin'in yaratılmasına yol açtı. O zamandan bu yana, blockchain teknolojisinin benimsenmesi giderek genişledi ve kripto para birimleri dünya çapında giderek artan sayıda insan tarafından kullanılıyor.
Blockchain teknolojisi genellikle kripto para birimi işlemlerini kaydetmek için kullanılsa da diğer birçok dijital veri türünün kaydedilmesi için de uygundur ve çok çeşitli kullanım durumlarına uygulanabilir.
Blockchain'de Merkezi Olmayanlık Nedir?
Blockchain'de ademi merkeziyetçilik, bir ağın kontrol ve karar verme gücünün hükümet veya şirket gibi tek bir kuruluş tarafından kontrol edilmek yerine kullanıcılar arasında dağıtılması fikrini ifade eder. Bu, insanların yabancılarla koordinasyon kurması gereken veya verilerinin güvenliğini ve bütünlüğünü sağlamak istedikleri durumlarda yararlı olabilir.
Merkezi olmayan bir blockchain ağında, veri veya işlem akışını kontrol eden merkezi bir otorite veya aracı yoktur. Bunun yerine işlemler, ağın bütünlüğünü korumak için birlikte çalışan dağıtılmış bir bilgisayar ağı tarafından doğrulanır ve kaydedilir.
İnsanlar blockchain teknolojisi hakkında konuştuğunda genellikle sadece veritabanından bahsetmiyorlar. Blockchain teknolojisi, kripto para birimleri ve değiştirilemez tokenler (NFT'ler) gibi uygulamaları güçlendirerek insanların merkezi bir otoriteye bağlı kalmadan birbirleriyle işbirliği yapmasına ve işlem yapmasına olanak tanır.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Özünde blockchain, iki taraf arasındaki işlemleri kurcalanmaya karşı güvenli bir şekilde kaydeden dijital bir defterdir. Bu işlem verileri, düğüm adı verilen özel bilgisayarlardan oluşan küresel olarak dağıtılmış bir ağ tarafından kaydedilir.
Bir kullanıcı başka bir kullanıcıya belirli miktarda kripto para göndermek gibi bir işlem başlattığında, bu işlem ağa yayınlanır. Her düğüm, dijital imzaları ve diğer işlem verilerini doğrulayarak işlemin kimliğini doğrular.
İşlem doğrulandıktan sonra, diğer doğrulanmış işlemlerle birlikte bir bloğa eklenir. Bloklar, kriptografik yöntemler kullanılarak birbirine zincirlenerek blok zinciri oluşturulur. İşlemleri doğrulama ve bunları blok zincirine ekleme süreci, ağdaki düğümlerin blok zincirinin durumu ve işlemlerin geçerliliği hakkında nasıl bir anlaşmaya varacağını belirleyen bir dizi kural olan bir fikir birliği mekanizması aracılığıyla gerçekleştirilir.
Kriptografi, blok zincirinin güvenli, şeffaf ve kurcalamaya karşı dayanıklı bir işlem kaydını tutmasının anahtarıdır. Örneğin Hashing, blockchainlerde kullanılan çok önemli bir şifreleme yöntemidir. Herhangi bir boyuttaki girişi sabit boyutlu bir karakter dizisine dönüştüren şifreleme işlemidir.
Blok zincirlerinde kullanılan hash fonksiyonları genellikle çarpışmaya dayanıklıdır; bu, aynı çıktıyı üreten iki veri parçasını bulma ihtimalinin astronomik derecede küçük olduğu anlamına gelir. Diğer bir özelliğe çığ etkisi adı verilir; bu, girdi verilerindeki herhangi bir küçük değişikliğin büyük ölçüde farklı bir çıktı üreteceği olgusuna atıfta bulunur.
Bunu Bitcoin'de kullanılan bir fonksiyon olan SHA256 ile örnekleyelim. Gördüğünüz gibi, harflerin büyük harflerini değiştirmek çıktının önemli ölçüde farklı olmasına neden oldu. Hash fonksiyonları aynı zamanda tek yönlü fonksiyonlardır çünkü hash çıkışına tersine mühendislik yaparak girdi verilerine ulaşmak hesaplama açısından mümkün değildir.
Bir blockchain içindeki her blok, önceki bloğun karmasını güvenli bir şekilde içerir ve sağlam bir blok zinciri oluşturur. Bir bloğu değiştirmek isteyen herkesin, sonraki tüm blokları da değiştirmesi gerekecektir; bu, yalnızca teknik açıdan zorlu değil, aynı zamanda aşırı derecede maliyetli bir görevdir.
Blockchain'de yaygın olarak kullanılan bir diğer şifreleme yöntemi de açık anahtarlı şifrelemedir. Asimetrik şifreleme olarak da adlandırılan bu yöntem, kullanıcılar arasında güvenli ve doğrulanabilir işlemler oluşturulmasına yardımcı olur.
Bu nasıl çalışır. Her katılımcının benzersiz bir anahtar çifti vardır: gizli tuttukları özel bir anahtar ve açıkça paylaşılan bir genel anahtar. Kullanıcı bir işlem başlattığında, bunu kendi özel anahtarını kullanarak imzalayarak dijital bir imza oluşturur.
Ağdaki diğer kullanıcılar daha sonra gönderenin genel anahtarını dijital imzaya uygulayarak işlemin gerçekliğini doğrulayabilir. Bu yaklaşım, işlemlerin güvenli olmasını sağlar çünkü yalnızca özel anahtarın meşru sahibi bir işleme yetki verebilir ancak herkes genel anahtarı kullanarak imzaları doğrulayabilir.
Blockchain'in bir diğer özelliği de şeffaflığıdır. Genel olarak herkes, tüm işlem verileri ve blok verileri de dahil olmak üzere bir blockchain verilerini halka açık blockchain sitelerinde kontrol edebilir. Örneğin, gönderenin ve alıcının tanımlayıcısı, transfer tutarı ve herhangi bir bitcoinin sahiplerinin listesi de dahil olmak üzere, Bitcoin ağında şimdiye kadar kaydedilmiş her işlemi blockchain explorer sitelerinde görebilirsiniz. Ayrıca blokları bugünden itibaren (29 Mayıs 2023 18:52:21 GMT itibarıyla 788.995 numaralı blokta) başlangıç bloğu olarak bilinen ilk bloğa kadar takip edebilirsiniz.
Uzlaşma Mekanizması Nedir?
Konsensüs algoritması, kullanıcıların veya makinelerin dağıtılmış bir ortamda koordine olmasına olanak tanıyan bir mekanizmadır. Bazı aktörler başarısız olsa bile, sistemdeki tüm aktörlerin tek bir gerçek kaynak üzerinde anlaşmasını sağlamalıdır. Ağdaki tüm düğümlerin, tüm işlemlerin kaydını içeren defterin aynı kopyasına sahip olmasını sağlarlar. Blockchainler için fikir birliği mekanizmaları gereklidir çünkü işlemleri doğrulayacak ve ağın bütünlüğünü koruyacak merkezi bir otorite yoktur.
On binlerce düğüm blockchain verilerinin bir kopyasını tuttuğunda, veri tutarlılığı ve kötü niyetli düğümler gibi bazı zorluklar hızla ortaya çıkabilir. Blok zincirinin bütünlüğünü sağlamak için ağ düğümlerinin nasıl bir anlaşmaya varacağını belirleyen çeşitli fikir birliği mekanizmaları vardır. Şimdi başlıcalarına bakalım.
Uzlaşma Mekanizması Türleri
İş Kanıtı Nedir?
Proof of Work (PoW), birçok blockchain ağında işlemleri doğrulamak ve blockchain'in bütünlüğünü korumak için kullanılan bir fikir birliği mekanizmasıdır. Bitcoin tarafından kullanılan orijinal fikir birliği mekanizmasıdır.
PoW'da madenciler, bir sonraki bloğu blok zincirine eklemek için karmaşık bir matematik problemini çözmek için yarışır. Madencilik olarak bilinen süreçte sorunu ilk çözen madenci kripto para ile ödüllendiriliyor.
Madenciler, yeni paralar çıkarmak ve ağı güvence altına almak için matematik problemlerini çözmek için güçlü bilgisayarlar kullanmalıdır. Bu nedenle madencilik süreci önemli miktarda hesaplama gücü ve dolayısıyla enerji gerektirir.
Hisse Kanıtı Nedir?
Proof of Stake (PoS), Proof of Work'ün (PoW) bazı dezavantajlarını gidermek için tasarlanmış bir fikir birliği mekanizmasıdır. Bir PoS sisteminde, madencilerin işlemleri doğrulamak ve blok zincirine yeni bloklar eklemek için karmaşık matematik problemlerini çözmek için rekabet etmesi yerine, doğrulayıcılar ağda "paylaştıkları" kripto para miktarına göre seçilir.
Doğrulayıcılar, fikir birliği sürecine katılmak için teminat veya "hisse" olarak belirli miktarda kripto para birimini tutarlar. Daha sonra yeni bloklar oluşturmak ve hisselerin büyüklüğüne göre işlemleri doğrulamak için rastgele seçilirler. Doğrulayıcılar, yeni bloklar oluşturmaları ve ağın çıkarına en uygun şekilde hareket etmeleri için bir teşvik olarak işlem ücretleriyle ödüllendirilir.
Diğer popüler fikir birliği mekanizmaları
Proof of Work ve Proof of Stake en yaygın konsensüs algoritmalarıdır ancak başkaları da vardır. Bazıları her iki sistemin öğelerini birleştiren melezler, diğerleri ise tamamen farklı yöntemlerdir.
Örneğin, devredilmiş Hisse Kanıtı (DPoS), PoS'a benzer, ancak tüm doğrulayıcıların yeni bloklar oluşturma hakkına sahip olması yerine, token sahipleri bunu kendi adına yapmak için daha küçük bir delege kümesi seçer.
Öte yandan, Proof of Authority'de (PoA) doğrulayıcılar, ellerinde bulundurdukları kripto para miktarından ziyade itibarları veya kimlikleriyle tanımlanır. Doğrulayıcılar güvenilirliklerine göre seçilir ve kötü niyetli davranmaları durumunda ağdan çıkarılabilirler.
Blockchain'in Faydaları
1. Merkezi olmayan yönetim
Blockchain'in merkezi olmayan doğası, tek bir kontrol veya başarısızlık noktasının olmadığı anlamına gelir; bu da onu daha güvenli ve saldırılara veya veri ihlallerine karşı daha dayanıklı hale getirebilir.
2. Şeffaflık
Blockchain üzerindeki işlemler tüm katılımcılar tarafından görülebilir, bu da işlemlerin izlenmesini, doğrulanmasını ve doğruluğunun sağlanmasını kolaylaştırır.
3. Değişmezlik
Bir işlem blockchain'e kaydedildikten sonra değiştirilemez veya silinemez. Blockchain ağına erişimi olan herkes tarafından doğrulanabilecek tüm işlemlerin kalıcı bir kaydını oluşturur. Bu, işlemlerin geri alınabildiği geleneksel sistemlerden önemli bir sapmadır.
4. Verimlilik
Blockchain, bankalar gibi aracılara ihtiyaç duymadığı için daha hızlı ve verimli işlemlere olanak sağlayabilir.
5. Daha düşük ücretler
Blockchain, aracıları ortadan kaldırarak ve süreçleri otomatikleştirerek işlem maliyetlerini azaltabilir ve belirli ticari operasyonları daha verimli hale getirebilir.
6. Güvensizlik
Blockchain teknolojisi, aracılar olmadan ağ katılımcılarının kendileri tarafından doğrulanan ve onaylanan şeffaf işlemlere olanak tanır.
Farklı Blockchain Ağ Türleri Nelerdir?
Herkese açık blok zinciri
Halka açık bir blockchain, katılmak isteyen herkese açık, merkezi olmayan bir ağdır. Bu ağlar genellikle açık kaynaklı, şeffaf ve izinsizdir; yani herkes bunlara erişebilir ve bunları kullanabilir. Bitcoin ve Ethereum halka açık blockchain örnekleridir.
Özel blok zinciri
Özel blockchain, adından da anlaşılacağı üzere halka açık olmayan bir blockchain ağıdır. Özel blok zincirleri genellikle şirket gibi tek bir kuruluş tarafından yönetilir ve dahili amaçlar ve kullanım senaryoları için kullanılır.
Özel blok zincirleri, zinciri kimin görebileceğini ve yazabileceğini belirleyen belirlenmiş kurallara sahip, izin verilen ortamlardır. Açık bir kontrol hiyerarşisi olduğundan merkezi olmayan sistemler değildirler. Ancak, birçok düğümün makinelerinde zincirin bir kopyasını bulundurması durumunda dağıtılabilirler.
Konsorsiyum blok zinciri
Konsorsiyum blok zinciri, kamu ve özel blok zincirlerinin bir melezidir. Konsorsiyum blok zincirinde, birden fazla kuruluş bir araya gelerek ortaklaşa yönetilen ve idare edilen ortak bir blok zinciri ağı oluşturur. Bu ağlar konsorsiyum üyelerinin ihtiyaçlarına göre açık veya kapalı olabilir.
Herkesin blokları doğrulayabileceği açık bir sistem veya yalnızca tek bir varlığın blok üreticilerini atadığı kapalı bir sistem yerine, bir konsorsiyum zinciri, doğrulayıcı olarak hareket eden eşit derecede güçlü bir avuç partiyi görür.
Sistemin kuralları esnektir: Zincirin görünürlüğü doğrulayıcılarla sınırlı olabilir, yetkili kişiler tarafından görülebilir veya herkes tarafından görülebilir. Doğrulayıcılar fikir birliğine varabilirse değişiklikler kolaylıkla uygulanabilir. Blockchain'in nasıl çalıştığına gelince, bu tarafların belirli bir eşiği dürüst davranırsa sistem sorun yaşamayacaktır.
Blockchain Ne İçin Kullanılır?
Blockchain teknolojisi henüz emekleme aşamasında olsa da birçok farklı sektörde kullanım alanları mevcut. Blockchain teknolojisinin en yaygın güncel uygulamalarından bazıları şunlardır:
1. Kripto para birimleri
Blockchain teknolojisi, işlemleri kaydetmek için blockchain'i güvenli ve merkezi olmayan bir defter olarak kullanan kripto para birimlerinin oluşturulmasını desteklemek için geliştirildi.
2. Dijital kimlik
Blockchain, kişisel bilgileri ve diğer hassas verileri doğrulamak için kullanılabilecek güvenli ve kurcalamaya dayanıklı dijital kimlikler oluşturmak için kullanılabilir. Daha fazla kişisel bilgimiz ve varlığımız çevrimiçi ortama taşındıkça bu durum giderek daha önemli hale gelebilir.
3. Oylama
Kullanılan tüm oyların merkezi olmayan, kurcalamaya dayanıklı bir defterini sağlayan blockchain teknolojisi, seçmen sahtekarlığı olasılığını ortadan kaldıran ve oylama sürecinin bütünlüğünü sağlayan güvenli ve şeffaf bir oylama sistemi oluşturmak için kullanılabilir.
4. Tedarik zinciri yönetimi
Blockchain teknolojisi, bir tedarik zincirindeki tüm işlemlerin defterini oluşturmak için kullanılabilir. Her işlem, tüm tedarik zinciri sürecinin değişmez ve şeffaf bir kaydını oluşturarak blockchain üzerinde bir blok olarak kaydedilebilir.
5. Akıllı sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar karşılandığında otomatik olarak yürütülecek şekilde programlanabilen, kendi kendini yürüten sözleşmelerdir. Blockchain teknolojisi, akıllı sözleşmelerin güvenli ve merkezi olmayan bir şekilde oluşturulmasını ve yürütülmesini sağlar. Akıllı sözleşmelerin en umut verici uygulamalarından biri merkezi olmayan uygulamalar (dApp'ler) ve kuruluşlar (DAO'lar) içindir.
Kapanış Düşünceleri
Blockchain teknolojisi, işlemleri kaydetmenin ve verileri depolamanın güvenli ve şeffaf bir yolunu sunar. Dijital dünyaya yeni bir güven ve güvenlik düzeyi getirerek endüstrilerde devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Eşler arası işlemleri mümkün kılmak, yeni dijital varlık biçimleri oluşturmak veya merkezi olmayan uygulamaları kolaylaştırmak olsun, blockchain teknolojisi bir olasılıklar dünyasının kapılarını açıyor. Teknoloji gelişmeye ve daha geniş çapta benimsenmeye devam ettikçe, önümüzdeki yıllarda daha yenilikçi ve dönüştürücü kullanım durumlarının ortaya çıkmasını bekleyebiliriz.
Daha fazla okuma
Kripto Para Nedir?
Stablecoin Nedir?
NFT Nedir?
Sorumluluk Reddi ve Risk Uyarısı: Bu içerik size herhangi bir beyan veya garanti olmaksızın yalnızca genel bilgi ve eğitim amaçlı "olduğu gibi" sunulmaktadır. Mali, hukuki veya diğer mesleki tavsiyeler olarak yorumlanmamalı veya herhangi bir belirli ürün veya hizmetin satın alınmasını tavsiye etme amacı taşımamalıdır. Uygun profesyonel danışmanlardan kendi tavsiyelerinizi almalısınız. Makaleye üçüncü taraf katkıda bulunan bir kişi tarafından katkıda bulunulduğu durumlarda, ifade edilen görüşlerin üçüncü taraf katkıda bulunan kişiye ait olduğunu ve mutlaka Binance Akademi'nin görüşlerini yansıtmadığını lütfen unutmayın. Daha fazla ayrıntı için lütfen sorumluluk reddi beyanımızın tamamını buradan okuyun. Dijital varlık fiyatları değişken olabilir. Yatırımınızın değeri düşebilir veya artabilir ve yatırdığınız tutarı geri alamayabilirsiniz. Yatırım kararlarınızdan yalnızca siz sorumlusunuz ve Binance Akademi, maruz kalabileceğiniz hiçbir kayıptan sorumlu değildir. Bu materyal mali, hukuki veya diğer profesyonel tavsiyeler olarak yorumlanmamalıdır. Daha fazla bilgi için Kullanım Koşullarımıza ve Risk Uyarımıza bakın.
