Merhaba arkadaşlar. Bugün sizlere sürekli kripto dünyasında duyduğunuz iki kavramı anlatmaya çalışacağım: CEX ve DEX.
CEX, İngilizce'deki "Centralized Exchanges" teriminin kısaltmasıdır ve Türkçesi "merkezi borsa" anlamına gelir. DEX ise "Decentralized Exchanges" kısaltmasıdır ve Türkçesi "merkezi olmayan borsa" anlamına gelir.
Türkçe çevirilerinden de anlaşılabileceği gibi, CEX merkezi borsalardır. Merkezi bir borsada kripto veya fiat paralarınızı yatırarak al-sat işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Örneğin, Binance bir merkezi borsadır.
DEX ise merkezi olmayan borsalarda işlem yapmanızı sağlar. İşlemleriniz kendinize ait cüzdanlarda sakladığınız kripto paraları kullanarak gerçekleştirilir ve bu işlemler merkezi olmayan borsalar aracılığıyla yapılır. Örneğin, Metamask cüzdanınızı PancakeSwap platformuna bağlayarak kripto takas işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.
Peki, CEX ve DEX'in avantaj ve dezavantajları nelerdir?
CEX borsaların avantajı, normal kullanıcıların fiat para kullanarak blockchain'e para yatırabilmesidir. Ayrıca, farklı ekosistemlerde bulunan coin veya tokenları kolaylıkla satın alabilirsiniz. Ancak tabii ki, borsanın belirlediği ücreti ödemeniz gerekecektir.
DEX'in en büyük avantajı ise, sahip olduğunuz varlıkların tamamen size ait olmasıdır. Daha önce kripto dünyasında yaşadığımız krizi hepimiz biliyoruz. Takas işlemlerinde her token veya coin farklı ağlarda olacağı için, bu ağda varlıklarınızı saklamanız gerekecektir. Çoğu token veya coin farklı ağlar veya kendilerine ait ağlar üzerinde olduğu için, işlem yapmak CEX'lere nazaran biraz daha uğraşlı olabilir.
CEX borsalarında işlemlerinizi gerçekleştirirken, işlem geçmişinizi ve detaylarını borsa üzerinden kolaylıkla takip edebilirsiniz. Bu borsalar genellikle kullanıcı dostu arayüzleri ve çeşitli yardımcı araçları ile yeni başlayanlara kripto para dünyasına giriş yapmayı kolaylaştırır. Ayrıca, bir sorunla karşılaştığınızda müşteri hizmetlerine başvurabilir ve yardım alabilirsiniz.
Ancak CEX borsalarının en büyük dezavantajlarından biri, güvenlik endişeleridir. Kripto paranızı bir merkezi borsada tutarken, bu borsanın güvenlik önlemlerine güvenmek zorundasınız. Kripto para dünyasında özellikle merkezi borsaların hedef alındığı birçok siber saldırı meydana geldi ve bu saldırılar sonucunda kullanıcılar büyük miktarda varlık kaybetti.
Öte yandan, DEX'ler tamamen merkezsiz olduğu için, kendi varlıklarınızın kontrolünü elinizde tutarsınız. Bu, potansiyel bir siber saldırı durumunda bile varlıklarınızın güvenliğini artırır. Ancak DEX'ler genellikle daha karmaşık arayüzlere sahip olabilir ve bu nedenle yeni kullanıcılar için anlaması ve kullanması daha zor olabilir. Ayrıca, bir sorunla karşılaştığınızda müşteri hizmetlerine başvurmak genellikle bir seçenek olmayabilir.
DEX'lerde ayrıca "liquidity pools" veya "likidite havuzları" adı verilen bir özellik bulunur. Kullanıcılar, belirli bir token çiftine likidite sağlamak için kendi tokenlarını bu havuzlara ekleyebilir ve karşılığında işlem ücretlerinden bir pay alabilirler. Bu, pasif gelir elde etmek için bir yol olarak kullanılabilir.
Sonuç olarak, hangi borsa tipinin sizin için daha iyi olduğunu belirlemek, kişisel tercihlerinize ve risk toleransınıza bağlıdır. Kripto dünyasında işlem yaparken daima kendi araştırmanızı yapmalı ve bilinçli kararlar vermelisiniz.
