Một nghiên cứu mới đây cho thấy AI có thể hỗ trợ người ít sáng tạo viết truyện ngắn độc đáo hơn, nhưng đồng thời cũng kìm hãm sự sáng tạo của tập thể.

Nghiên cứu được thực hiện bởi Anil Doshi và Oliver Hauser từ Đại học College London và Đại học Exeter, được công bố trên tạp chí Science Advances. Mặc dù chỉ tập trung vào truyện ngắn, nghiên cứu đã khẳng định nhận định của nhiều người rằng AI có thể hữu ích nhưng không mang lại điều gì thực sự mới mẻ cho lĩnh vực sáng tạo.

Hauser chia sẻ với TechCrunch: “Nghiên cứu của chúng tôi là một cái nhìn ban đầu về câu hỏi lớn về cách các mô hình ngôn ngữ lớn và AI tạo sinh nói chung sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động của con người, bao gồm cả sáng tạo”.

Trong thử nghiệm, hàng trăm người tham dự được yêu cầu viết truyện ngắn (khoảng 8 câu) với chủ đề tự do. Nhóm đầu tiên tự viết, nhóm thứ hai chỉ được nhận một gợi ý cốt truyện từ GPT-4 (mặc dù họ có thể lặp lại ý tưởng này cho nhiều câu chuyện tùy thích), và nhóm thứ ba được sử dụng tối đa 5 gợi ý từ GPT-4.

Nguồn hình ảnh: Hauser, Joshi

Các câu chuyện sau đó được đánh giá bởi chính người viết và một nhóm đọc giả khác không được cho biết đâu là nội dung do AI gợi ý. Họ đánh giá dựa trên sự mới lạ, tính hữu dụng (khả năng xuất bản) và cảm xúc mà câu chuyện mang lại.

Kết quả cho thấy những người có điểm sáng tạo thấp về chất lượng, tính thu hút hay sự mới lạ vào nhóm một vẫn cho thấy kết quả kém.

Tuy nhiên, khi được cung cấp ý tưởng từ GPT-4, điểm số của họ tăng lên đáng kể.  Và khi được phép tham khảo năm ý tưởng, điểm số của họ thậm chí còn cao hơn. Điều này cho thấy AI có thể hỗ trợ hiệu quả cho những người gặp khó khăn trong việc tìm kiếm ý tưởng.

Mặt khác, với những người có điểm sáng tạo cao, AI dường như không mang lại lợi ích đáng kể, thậm chí còn khiến kết quả kém hơn. Họ có thể sáng tạo những tác phẩm tốt nhất khi không sử dụng AI tham khảo.

Nguồn hình ảnh: Hauser, Joshi Phân tích tác động của AI

Các nhà nghiên cứu sử dụng API của OpenAI để đánh giá mức độ tương đồng của các câu chuyện. Kết quả cho thấy truyện có AI trở nên giống nhau hơn, ít đa dạng hơn. Điều này có thể là do những người viết kém sáng tạo hơn thường dựa vào ý tưởng có sẵn từ AI, trong khi những người sáng tạo lại tự mình xây dựng ý tưởng từ đầu.

Mặc dù sự khác biệt chỉ trong khoảng 9% đến 10% so với nhóm không sử dụng AI, nhưng điều này cũng đủ để đưa ra cảnh báo: AI có thể làm giảm sự đa dạng trong sáng tạo. Các nhà nghiên cứu lo ngại rằng nếu ngày càng nhiều người sử dụng AI để sáng tạo, kết quả sẽ là sự “đồng nhất hóa” trong các tác phẩm.

Nghiên cứu này như một lời cảnh tỉnh trước những tuyên bố về khả năng sáng tạo vô hạn của AI. Các tác giả cũng thừa nhận rằng nghiên cứu của họ mới chỉ là bước khởi đầu, và cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn nữa.

Ông Hauser chia sẻ: “Chúng tôi hy vọng nghiên cứu này sẽ định hướng cho cả công nghệ AI lẫn cách chúng ta tương tác với nó để đảm bảo sự đa dạng trong các ý tưởng sáng tạo, cho dù đó là trong văn chương, nghệ thuật hay âm nhạc.”