Wszystkie gospodarki doświadczają pewnego poziomu inflacji, która ma miejsce, gdy średnia cena towarów rośnie wraz ze spadkiem siły nabywczej danej waluty. Zwykle rządy i instytucje finansowe współpracują, aby zapewnić płynny i stopniowy przebieg inflacji. Jednak w historii było wiele przypadków, w których stopa inflacji przyspieszyła do tak niespotykanego dotąd stopnia, że ​​spowodowała spadek realnej wartości waluty tego kraju w alarmujących proporcjach. To przyspieszone tempo inflacji nazywamy hiperinflacją.

W swoim artykule „The Monetary Dynamics of Hyperinflation” ekonomista Philip Cagan stwierdza, że ​​okresy hiperinflacji rozpoczynają się, gdy ceny towarów i usług rosną o ponad 50% w ciągu jednego miesiąca. Na przykład, jeśli cena worka ryżu wzrośnie z 10 do 15 dolarów w czasie krótszym niż 30 dni i z 15 do 22,50 dolarów pod koniec następnego miesiąca, mielibyśmy do czynienia z hiperinflacją. Jeśli ta tendencja się utrzyma, cena worka ryżu może wzrosnąć do 114 dolarów w ciągu sześciu miesięcy i ponad 1000 dolarów w ciągu jednego roku.

Rzadko kiedy stopa hiperinflacji utrzymuje się na stałym poziomie 50%. W większości przypadków stawki te przyspieszają tak szybko, że cena różnych towarów i usług może drastycznie wzrosnąć w ciągu jednego dnia lub nawet godziny. W wyniku wzrostu cen spada zaufanie konsumentów i spada wartość waluty krajowej. Ostatecznie hiperinflacja powoduje efekt falowy prowadzący do zamykania firm, wzrostu stopy bezrobocia i zmniejszenia dochodów podatkowych. Dobrze znane epizody hiperinflacji miały miejsce w Niemczech, Wenezueli i Zimbabwe, ale wiele innych krajów doświadczyło podobnych kryzysów, w tym Węgry, Jugosławia, Grecja i wiele innych.


Hiperinflacja w Niemczech

Jeden z najsłynniejszych przykładów hiperinflacji miał miejsce w Republice Weimarskiej w Niemczech po I wojnie światowej. Niemcy pożyczyły ogromne sumy pieniędzy, aby sfinansować wysiłek wojenny, w pełni wierząc, że wygrają wojnę i wykorzystają reparacje od aliantów, aby spłacić te długi. Niemcy nie tylko nie wygrały wojny, ale musiały zapłacić miliardy dolarów reparacji.

Pomimo debaty na temat przyczyn hiperinflacji w Niemczech, niektóre powszechnie wymieniane przyczyny obejmują zawieszenie standardu złota, reparacje wojenne i lekkomyślną emisję papierowych pieniędzy. Decyzja o zawieszeniu standardu złota na początku wojny oznaczała, że ​​ilość pieniądza w obiegu nie miała żadnego związku z wartością złota posiadanego przez kraj. Ten kontrowersyjny krok doprowadził do dewaluacji niemieckiej waluty, co zmusiło aliantów do żądania wypłaty odszkodowań w jakiejkolwiek walucie innej niż niemiecka marka papierowa. Niemcy zareagowały, drukując ogromne ilości własnych pieniędzy na zakup walut obcych, co spowodowało jeszcze większą deprecjację niemieckiej marki.

W niektórych momentach tego okresu stopa inflacji rosła w tempie ponad 20% dziennie. Niemiecka waluta stała się tak bezwartościowa, że ​​niektórzy obywatele palili papierowe pieniądze, aby ogrzać swoje domy, ponieważ było to tańsze niż kupowanie drewna.

Hiperinflacja w Wenezueli

Dzięki dużym zasobom ropy Wenezuela utrzymała zdrową gospodarkę w XX wieku, ale nadmiar ropy w latach 80., po którym nastąpiło złe zarządzanie gospodarcze i korupcja na początku XXI wieku, spowodował silny kryzys społeczno-gospodarczy i polityczny. Kryzys rozpoczął się w 2010 r. i obecnie należy do najgorszych w historii ludzkości.

Stopa inflacji w Wenezueli gwałtownie wzrosła, z rocznej stopy 69% w 2014 r. do 181% w 2015 r. Okres hiperinflacji rozpoczął się w 2016 r., kiedy to inflacja na koniec roku wyniosła 800%, a następnie w 2017 r. – 4000%, a następnie ponad 2 600 000% na początku 2019 roku.

W 2018 roku prezydent Nicolás Maduro zapowiedział wyemitowanie nowej waluty (suwerennego boliwara) w celu walki z hiperinflacją, która zastąpi dotychczasowego boliwara po kursie 1/100 000. W ten sposób 100 000 boliwarów stało się 1 suwerennym boliwarem. Jednak skuteczność takiego podejścia jest wysoce wątpliwa. Ekonomista Steve Hanke stwierdził, że cięcie zer to „sprawa kosmetyczna” i „nic nie znaczy, chyba że zmienisz politykę gospodarczą”.


Hiperinflacja w Zimbabwe

Po uzyskaniu przez kraj niepodległości w 1980 r. gospodarka Zimbabwe w początkowych latach była dość stabilna. Jednakże rząd prezydenta Roberta Mugabe zainicjował w 1991 roku program nazwany ESAP (Program Dostosowań Strukturalnych Gospodarczych), który jest uważany za główną przyczynę załamania gospodarczego Zimbabwe. Wraz z ESAP przeprowadzone przez władze reformy rolne spowodowały drastyczny spadek produkcji żywności, co doprowadziło do dużego kryzysu finansowego i społecznego.

Pod koniec lat 90. XX wieku dolar Zimbabwe (ZWN) zaczął dawać sygnały niestabilności, a na początku XXI wieku rozpoczęły się epizody hiperinflacji. Roczna stopa inflacji osiągnęła poziom 624% w 2004 r., 1730% w 2006 r. i 231 150 888% w lipcu 2008 r. Ze względu na brak danych banku centralnego kraju, stawki za lipiec opierały się na szacunkach teoretycznych.

Według obliczeń profesora Steve’a H. Hanke hiperinflacja w Zimbabwe osiągnęła swój szczyt w listopadzie 2008 r., osiągając roczny poziom 89,7 sekstylionów procent, co odpowiada 79,6 miliardów procent miesięcznie, czyli 98% dziennie.

Zimbabwe było pierwszym krajem, który doświadczył hiperinflacji w XXI wieku i odnotowało drugi najgorszy epizod inflacyjny w historii (po Węgrzech). W 2008 roku oficjalnie porzucono ZWN i przyjęto waluty obce jako prawny środek płatniczy.


Wykorzystanie kryptowalut

Ponieważ Bitcoin i inne kryptowaluty nie są oparte na scentralizowanych systemach, ich wartości nie mogą określić instytucje rządowe ani finansowe. Technologia Blockchain zapewnia, że ​​emisja nowych monet odbywa się według z góry określonego harmonogramu, a każda jednostka jest unikalna i odporna na powielanie.

To tylko niektóre z powodów, dla których kryptowaluty cieszą się coraz większą popularnością – szczególnie w krajach borykających się z hiperinflacją, takich jak Wenezuela. Podobne zjawiska można zaobserwować w Zimbabwe, gdzie płatności typu peer-to-peer w walutach cyfrowych odnotowały dramatyczny wzrost.

W niektórych krajach władze poważnie badają możliwości i ryzyko związane z wprowadzeniem kryptowaluty wspieranej przez rząd, jako potencjalnej alternatywy dla tradycyjnego systemu walut fiducjarnych. Bank centralny Szwecji jest jednym z pierwszych. Inne godne uwagi przykłady obejmują banki centralne Singapuru, Kanady, Chin i Stanów Zjednoczonych. Chociaż wiele banków centralnych eksperymentuje z blockchainami, systemy te niekoniecznie stworzą nowy paradygmat w zakresie polityki pieniężnej, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby ich kryptowaluty miały ograniczoną lub stałą podaż, jak Bitcoin.


Końcowe przemyślenia

Chociaż przypadki hiperinflacji mogą wydawać się nieliczne, jasne jest, że stosunkowo krótki okres niepokojów politycznych lub społecznych może szybko doprowadzić do dewaluacji tradycyjnych walut. Główną przyczyną może być również niższy popyt na wyłączny eksport danego kraju. Gdy waluta się dewaluuje, ceny gwałtownie rosną, ostatecznie tworząc błędne koło. Kilka rządów próbowało stawić czoła temu problemowi, drukując więcej pieniędzy, ale sama ta taktyka okazała się bezużyteczna i przyczyniła się jedynie do dalszego spadku ogólnej wartości waluty. Warto zauważyć, że wraz ze spadkiem zaufania do tradycyjnej waluty, wiara w kryptowaluty ma tendencję do wzrostu. Może to mieć potężne implikacje dla przyszłego sposobu postrzegania pieniędzy i obchodzenia się z nimi na całym świecie.