Má» Äáș§u
Vá»i sá»± phĂĄt triá»n nhanh chĂłng của ngĂ nh cĂŽng nghiá»p blockchain Äáș·c biá»t lĂ giáșŁi phĂĄp modular, viá»c táșĄo ra má»t blockchain ÄĂŁ trá» nĂȘn ÄÆĄn giáșŁn hÆĄn bao giá» háșżt, tháșm chĂ nhiá»u bá» cĂŽng cỄ há» trợ triá»n khai má»t layer-2 chá» trong 15 phĂșt, Äiá»u nĂ y dáș«n tá»i sá»± gia tÄng nhanh chĂłng vá» máș·t sá» lÆ°á»Łng của cĂĄc máșĄng lÆ°á»i.
Theo dữ liá»u từ Coingecko, thá» trÆ°á»ng hiá»n táșĄi cĂł khoáșŁng 300 blockchain Äang hoáșĄt Äá»ng, náșżu tĂnh cáșŁ những dá»± ĂĄn Äang phĂĄt triá»n con sá» nĂ y cĂł thá» lĂȘn tá»i hÆĄn 1000. Má»t há» quáșŁ lá»n của gia tÄng sá» lÆ°á»Łng nhanh chĂłng nĂ y lĂ sá»± phĂąn máșŁnh thanh khoáșŁn vĂ lĂ m tá»i tá» tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng.
NhÆ° chĂșng ta Äá»u biáșżt, má»i máșĄng lÆ°á»i Äá»u cĂł cáș„u hĂŹnh khĂĄc nhau, sá» dỄng những trĂŹnh quáșŁn lĂœ tĂ i sáșŁn vĂ cĂĄch hoáșĄt Äá»ng riĂȘng. Äá» báșŻt Äáș§u sá» dỄng ngÆ°á»i dĂčng cáș§n náșĄp tiá»n vĂ o cĂĄc máșĄng lÆ°á»i ÄĂł thĂŽng qua bridge, thiáșżt láșp cĂĄc cĂ i Äáș·t, tĂ i vá» cĂĄc ứng dỄng, lÆ°u seed phase, vĂąn vĂąn. Vá»i những ngÆ°á»i khĂŽng rĂ nh cĂŽng nghá» thĂŹ ÄĂł thá»±c sá»± lĂ cÆĄn ĂĄc má»ng trong mĂȘ cung blockchain.
Náșżu khĂŽng pháșŁi lĂ ngÆ°á»i am hiá»u cĂŽng nghá» vĂ từng cĂł tráșŁi nghiá»m trong thá» trÆ°á»ng DeFi thĂŹ những rĂ o cáșŁn nĂ y dá» khiáșżn ngÆ°á»i dĂčng bá» cuá»c. ÄĂł lĂ cĂČn chÆ°a ká» tá»i cĂĄc nhĂ phĂĄt triá»n cĆ©ng gáș·p khĂł khÄn khi muá»n dApp của há» giao tiáșżp vá»i nhiá»u máșĄng lÆ°á»i bá»i sá»± phĂąn máșŁnh cĂŽng nghá».
Theo bĂĄo cĂĄo từ TripleA há»i thĂĄng 5/2024, sá» ngÆ°á»i sá» hữu crypto toĂ n cáș§u má»i chá» lĂ 562 triá»u tÆ°ÆĄng ứng vá»i tá»· lá» thĂąm nháșp 6.8%. Con sá» nĂ y tÆ°ÆĄng ÄÆ°ÆĄng Internet giai ÄoáșĄn 2001-2002, hiá»n táșĄi tá»· lá» thĂąm nháșp của internet khoáșŁn 66.2%.
Những Äiá»u nĂ y ÄĂŁ sá»m ÄÆ°á»Łc nháșn ra bá»i cĂĄc nhĂ phĂĄt triá»n, những nÄm qua nhiá»u cáșŁi tiáșżn ÄĂŁ ÄÆ°á»Łc ÄÆ°a ra nhÆ° Cross-chain, Account Abstraction, Intent Centric vĂ má»i ÄĂąy lĂ Chain Abstraction, má»t giáșŁi phĂĄp ÄÆ°á»Łc coi lĂ âend game" cho váș„n Äá» tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng.
Trong cĂĄc pháș§n tiáșżp theo, chĂșng ta sáșœ tĂŹm hiá»u chi tiáșżt vá» Chain Abstraction, cĂĄch hoáșĄt Äá»ng, những Æ°u nhÆ°á»Łc Äiá»m của nĂł.
Abstraction lĂ gĂŹ?
CĂł thá» báșĄn ÄĂŁ nghe nhiá»u vá» từ khoĂĄ âabstraction" thĂŽng qua cĂĄc giáșŁi phĂĄp account abstraction trong thá» trÆ°á»ng crypto, nhÆ°ng abstraction cĆ©ng ÄÆ°á»Łc sá» dỄng phá» biáșżn á» cĂĄc lÄ©nh vá»±c khĂĄc.
Abstraction lĂ má»t khĂĄi niá»m ÄÆ°á»Łc sá» dỄng trong nhiá»u lÄ©nh vá»±c nhÆ° mĂĄy tĂnh, toĂĄn há»c vĂ triáșżt há»c, ĂĄm chá» viá»c ÄÆĄn giáșŁn hĂła cĂĄc há» thá»ng phức táșĄp báș±ng cĂĄch loáșĄi bá» Äi chi tiáșżt khĂŽng cáș§n thiáșżt vĂ chá» táșp trung vĂ o những khĂa cáșĄnh cá»t lĂ”i.
Trong láșp trĂŹnh, abstraction giĂșp giáș„u Äi chi tiáșżt phức táșĄp, cho phĂ©p ngÆ°á»i dĂčng tÆ°ÆĄng tĂĄc vá»i há» thá»ng thĂŽng qua giao diá»n ÄÆĄn giáșŁn. NĂł giĂșp giáșŁm Äá» phức táșĄp, tÄng tĂnh linh hoáșĄt vĂ tĂĄi sá» dỄng mĂŁ nguá»n.
Chain Abstraction lĂ gĂŹ?
Chain Abstraction lĂ má»t khĂĄi niá»m ĂĄm chá» viá»c ÄÆĄn giáșŁn hĂła tÆ°ÆĄng tĂĄc của ngÆ°á»i dĂčng vá»i nhiá»u blockchain khĂĄc nhau, mang láșĄi tráșŁi nghiá»m âkhĂŽng blockchainâ.
Thay vĂŹ pháșŁi thá»±c hiá»n cĂĄc thao tĂĄc phức táșĄp nhÆ° chuyá»n Äá»i tĂ i sáșŁn giữa cĂĄc chuá»i, quáșŁn lĂœ nhiá»u loáșĄi token gas hoáș·c chuyá»n Äá»i máșĄng lÆ°á»i, Chain Abstraction giĂșp ngÆ°á»i dĂčng tÆ°ÆĄng tĂĄc vá»i cĂĄc ứng dỄng phi táșp trung thĂŽng qua má»t giao diá»n duy nháș„t mĂ khĂŽng cáș§n kiáșżn thức ká»č thuáșt sĂąu rá»ng. Äiá»u nĂ y lĂ m cho tráșŁi nghiá»m Web3 trá» nĂȘn dá» tiáșżp cáșn vĂ thuáșn tiá»n hÆĄn.
TÆ°ÆĄng tá»± nhÆ° viá»c báșĄn sá» dỄng cĂĄc ứng dỄng ngĂąn hĂ ng hoáș·c vĂ Äiá»n tá» phá» biáșżn, liá»u báșĄn cĂł biáșżt chĂșng ÄÆ°á»Łc lÆ°u trữ á» server AWS, Google Cloud hay data central riĂȘng, hay báșĄn cĂł cáș§n quan tĂąm Äáșżn viá»c Äang káșżt ná»i vá»i app thĂŽng qua máșĄng Viettel hay FPT.
NĂłi má»t cĂĄch ngáșŻn gá»n, Chain Abstraction giĂșp ngÆ°á»i dĂčng chá» cáș§n quan tĂąm tá»i tĂnh nÄng của ứng dỄng mĂ khĂŽng cáș§n/khĂŽng muá»n biáșżt tá»i lá»p háșĄ táș§ng của chĂșng.
CĂĄch hoáșĄt Äá»ng của Chain Abstraction
Äáș§u tiĂȘn chĂșng ta cáș§n hiá»u ráș±ng Chain Abstraction khĂŽng pháșŁi lĂ má»t cĂŽng nghá», nĂł lĂ bá» giáșŁi phĂĄp toĂ n diá»n hÆ°á»ng tá»i tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng mĂ chá» cĂł thá» ÄáșĄt ÄÆ°á»Łc thĂŽng qua nhiá»u lá»p cĂŽng nghá».
Hai váș„n Äá» lá»n mĂ Chain Abstraction cáș§n giáșŁi quyáșżt lĂ PhĂąn máșŁnh cĂŽng nghá» vĂ PhĂąn máșŁnh thanh khoáșŁn. Những giáșŁi phĂĄp hiá»n nay Äang cá» gáșŻng giáșŁi quyáșżt má»t pháș§n hoáș·c toĂ n bá» váș„n Äá» trĂȘn. Chi tiáșżt hÆĄn, những cĂŽng viá»c cáș§n ÄÆ°á»Łc giáșŁi quyáșżt bĂȘn dÆ°á»i lá»p ứng dỄng bao gá»m:
Äá»nh danh ngÆ°á»i dĂčng trĂȘn nhiá»u máșĄng lÆ°á»i
Giao tiáșżp vĂ xĂĄc thá»±c xuyĂȘn chuá»i
Nháșn diá»n vĂ chuyá»n Äá»i máșĄng lÆ°á»i linh hoáșĄt
QuáșŁn lĂœ tĂ i sáșŁn Äa chuá»i
Xá» lĂœ gas fee Äa chuá»i
Máș·c dĂč từ khoĂĄ Chain Abstraction má»i chá» báșŻt Äáș§u ÄÆ°á»Łc nháșŻc tá»i nhiá»u trong nÄm 2024, nhÆ°ng ÄĂŁ cĂł khĂŽng Ăt mĂŽ hĂŹnh ÄÆ°á»Łc giá»i thiá»u. Ná»i tiáșżng nháș„t cĂł CAKE framework từ Frontier Research, Chain Abstraction Stack của Everclear vĂ Multi-Layer Framework bá»i Particle Network.
CAKE Framework
CAKE Framework của Frontier Research chia háșĄ táș§ng cho Chain Abstraction thĂ nh 4 lá»p:
Application Layer: Lá»p ứng dỄng giao tiáșżp vá»i ngÆ°á»i dĂčng. NĂł cĂł nhiá»m vỄ káșżt ná»i ngÆ°á»i dĂčng vá»i dApp vĂ cung cáș„p tráșŁi nghiá»m liá»n máșĄch báș±ng cĂĄch áș©n Äi cĂĄc chi tiáșżt phức táșĄp của blockchain.
Permission Layer: Lá»p quáșŁn lĂœ quyá»n truy cáșp. Lá»p nĂ y ÄáșŁm báșŁo ráș±ng ngÆ°á»i dĂčng cĂł thá» thá»±c hiá»n cĂĄc hĂ nh Äá»ng vĂ xĂĄc thá»±c giao dá»ch. Lá»p nĂ y thÆ°á»ng ÄÆ°á»Łc phỄ trĂĄch bá»i cĂĄc giáșŁi phĂĄp liĂȘn quan Äáșżn quáșŁn lĂœ tĂ i sáșŁn ngÆ°á»i dĂčng nhÆ° Account Abstraction.
Solver Layer: Lá»p giáșŁi quyáșżt. Lá»p nĂ y tĂnh toĂĄn vĂ tá»i Æ°u hĂła chi phĂ, thá»i gian giao dá»ch. NĂł giĂșp ngÆ°á»i dĂčng lá»±a chá»n cĂĄc phÆ°ÆĄng ĂĄn tá»t nháș„t. Lá»p nĂ y lĂ sá»± xuáș„t hiá»n của mĂŽ hĂŹnh Intent-Centric.
Settlement Layer: Lá»p giáșŁi quyáșżt. ÄáșŁm báșŁo viá»c giao dá»ch ÄÆ°á»Łc hoĂ n táș„t vĂ lÆ°u láșĄi trĂȘn blockchain. Lá»p nĂ y chá»u trĂĄch nhiá»m cho viá»c ghi nháșn vĂ xĂĄc thá»±c cĂĄc giao dá»ch ÄĂŁ thá»±c hiá»n.
Chain Abstraction Stack
Chain Abstraction Stack của Everclear (Connext cĆ©) chia nhá» hÆĄn cĂĄc lá»p vĂ táșp trung vĂ o Ăœ Äá»nh của ngÆ°á»i dĂčng. Theo ÄĂł cĂł 5 lá»p trong mĂŽ hĂŹnh hoáșĄt Äá»ng:
Permissions: Lá»p quáșŁn lĂœ quyá»n truy cáșp, chá»u trĂĄch nhiá»m thu tháșp Ăœ Äá»nh vĂ quáșŁn lĂœ cáș„p phĂ©p quyá»n từ ngÆ°á»i dĂčng.
Auctions: Lá»±a chá»n Solver phĂč hợp vá»i Ăœ Äá»nh của ngÆ°á»i dĂčng Äá» thá»±c thá»±c thi giao dá»ch.
Solving: NÆĄi xá» lĂœ cĂĄc Ăœ Äá»nh của ngÆ°á»i dĂčng táșĄi chuá»i mỄc tiĂȘu.
Clearing: Thá»±c hiá»n thanh toĂĄn bĂč trừ trĂȘn cĂĄc chuá»i Äá» cĂąn báș±ng thanh khoáșŁn. Lá»p nĂ y ÄÆ°á»Łc xá» lĂœ bá»i chĂnh dá»± ĂĄn Everlear.
Settlement: Xá» lĂœ cĂĄc thá»±c thi cuá»i cĂčng trĂȘn blockchain.
Multi-Layer Framework
Multi-Layer Framework bá»i Particle Network lĂ má»t kiáșżn trĂșc Äa lá»p ÄÆ°á»Łc thiáșżt káșż Äá» tá»i Æ°u hĂła tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng vĂ kháșŁ nÄng tÆ°ÆĄng tĂĄc giữa cĂĄc blockchain. NĂł bao gá»m ba lá»p chĂnh lĂ Application, Account vĂ Blockchain tÆ°ÆĄng ứng vá»i cĂĄc nhĂłm váș„n Äá» cáș§n ÄÆ°á»Łc giáșŁi quyáșżt á» má»i lá»p.
CỄ thá» nhiá»m vỄ của má»i lá»p nhÆ° sau:
Application layer: Lá»p ứng dỄng hay cĂČn gá»i lĂ Orchestration, lá»p nĂ y táșĄo Äiá»u kiá»n cho cĂĄc nhĂ phĂĄt triá»n xĂąy dá»±ng vĂ triá»n khai cĂĄc dApp trĂȘn nhiá»u blockchain khĂĄc nhau mĂ khĂŽng cáș§n thay Äá»i cáș„u trĂșc ứng dỄng. NĂł giĂșp Äiá»u phá»i cĂĄc giao dá»ch xuyĂȘn chuá»i má»t cĂĄch mÆ°á»Łt mĂ vĂ hiá»u quáșŁ.
Account layer: GiĂșp Äá»nh danh vĂ quáșŁn lĂœ sá» dÆ° của ngÆ°á»i dĂčng trĂȘn nhiá»u chuá»i, nĂł cho phĂ©p ngÆ°á»i dĂčng quáșŁn lĂœ tĂ i sáșŁn mĂ khĂŽng pháșŁi lo láșŻng vá» sá»± phức táșĄp của viá»c chuyá»n Äá»i qua láșĄi giữa cĂĄc blockchain.
Blockchain layer: ÄáșŁm báșŁo kháșŁ nÄng tÆ°ÆĄng tĂĄc vĂ báșŁo máșt giữa cĂĄc blockchain, giĂșp cĂĄc chuá»i chia sáș» tĂ i nguyĂȘn vĂ giao tiáșżp hiá»u quáșŁ, Äá»ng thá»i giáșŁm chi phĂ vĂ rủi ro khi thá»±c hiá»n cĂĄc giao dá»ch liĂȘn chuá»i.
NhĂŹn chung á» táș„t cáșŁ cĂĄc mĂŽ hĂŹnh Chain Abstraction Äá»u lĂ sá»± phá»i hợp của Äa lá»p cĂŽng nghá» vá»i ÄĂch Äáșżn cuá»i cĂčng lĂ tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng.
á» lá»p sĂĄt vá»i ngÆ°á»i dĂčng nháș„t lĂ cĂĄc giao diá»n thĂąn thiá»n, áș©n Äi sá»± phức táșĄp bĂȘn dÆ°á»i của blockchain giĂșp ngÆ°á»i dĂčng chá» cáș§n táșp trung vĂ o tĂnh nÄng sáșŁn pháș©m. CĂĄc dá»± ĂĄn trong nhĂłm nĂ y cung cáș„p cho nhĂ phĂĄt triá»n cĂĄc bá» cĂŽng cỄ Äá» phĂĄt triá»n ứng dỄng Ăt phỄ thuá»c vĂ o chuá»i.
Lá»p tiáșżp theo lĂ lá»p quáșŁn lĂœ quyá»n truy cáșp thĂŽng qua cĂĄc giáșŁi phĂĄp nhÆ° Account Abstraction, Intent Centric. Lá»p nĂ y giĂșp ngÆ°á»i dĂčng quáșŁn lĂœ tĂ i sáșŁn trĂȘn nhiá»u chuá»i khĂĄc nhau, náșŻm báșŻt Ăœ Äá»nh vĂ Äiá»u phá»i luá»ng thá»±c thi Äá» ÄÆ°a ra káșżt quáșŁ tá»t nháș„t.
BĂȘn dÆ°á»i lĂ lĂ lá»p giáșŁi quyáșżt cĂł trĂĄch nhiá»m thá»±c thi cĂĄc Ăœ Äá»nh của ngÆ°á»i dĂčng, lá»p nĂ y thÆ°á»ng cĂł sá»± xuáș„t hiá»n của cĂĄc giáșŁi phĂĄp liĂȘn quan tá»i nghiá»p vỄ táșĄo thanh khoáșŁn cho thá» trÆ°á»ng.
Cuá»i cĂčng lĂ lá»p Settlement, táșĄi ÄĂąy cĂĄc giao dá»ch của ngÆ°á»i dĂčng sáșœ ÄÆ°á»Łc báșŁo máșt trĂȘn cĂĄc máșĄng lÆ°á»i blockchain ÄĂch.
CĂĄc dá»± ĂĄn ná»i báșt
Application layer
Agoric, Socket, Skip, Orb Labs, Light, Okto, Klashter, LiFi.
Permission layer
Particle Network, Near, Xion, Arcana, Aarc, OneBalance, Orb Labs, Light, Safe, Argent.
Solver layer
UniswapX, Suave, Everclear, Essential, Anoma, Across, Socket, Aori, Enso, Khalani, Valentis, Wintermute, Amber.
Settlement layer
Ethereum, Polygon, Optimism, ZKsync, Bitcoin, LayerZero, Wormhole, Axelar, Hyperlane, CCIP (Chainlink), ZetaChain, EigenLayer, Celestia, Avai.
Lá»i káșżt
Web3 cung cáș„p cho ngÆ°á»i dĂčng nhiá»u hÆĄn quyá»n kiá»m soĂĄt Äá»i vá»i dữ liá»u vĂ tĂ i sáșŁn của há». Tuy nhiĂȘn, cĂĄi giĂĄ pháșŁi tráșŁ giĂĄ lĂ sá»± phức táșĄp vá» máș·t ká»č thuáșt, Äáș·c biá»t lĂ trong bá»i cáșŁnh sá» lÆ°á»Łng blockchain Äang tÄng lĂȘn từng ngĂ y theo cĂĄch âspamâ.
Chain Abstraction khĂŽng chá» lĂ má»t giáșŁi phĂĄp mĂ ÄĂł lĂ ÄĂch Äáșżn cho ngĂ nh cĂŽng nghiá»p Web3, táșp trung vĂ o lĂ m mÆ°á»Łt tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng sáșœ lĂ bÆ°á»c Äá»m tá»t Äá» ÄÆ°a cĂŽng nghá» nĂ y tiáșżn tá»i phá» cáșp.
TrĂȘn ÄĂąy lĂ toĂ n bá» thĂŽng tin vá» Chain Abstraction - giáșŁi phĂĄp âend gameâ cho tráșŁi nghiá»m ngÆ°á»i dĂčng Web3, hy vá»ng bĂ i viáșżt giĂșp Ăch cho báșĄn trong quĂĄ trĂŹnh nghiĂȘn cứu.