Sự kiện LUNA và UST sụp đổ vào năm 2022 được coi là một trong những thảm họa lớn nhất trong lĩnh vực tiền mã hóa, và phần lớn nguyên nhân xuất phát từ cơ chế của hệ sinh thái Terra và sự “kèo độ” của nó. Dưới đây là tóm tắt nguyên nhân và diễn biến:
1. Cơ chế hoạt động của LUNA và UST
Hệ sinh thái Terra dựa trên sự kết hợp của:
• LUNA: Token chính của mạng lưới Terra.
• UST (TerraUSD): Stablecoin thuật toán được “neo giá” vào USD (1 UST = 1 USD) mà không dựa vào tài sản thật như tiền fiat hoặc vàng.
Cơ chế:
• Khi giá UST lệch khỏi mốc 1 USD, người dùng có thể “đốt” LUNA để mint (tạo) UST, hoặc ngược lại, để đưa giá UST trở về mức cân bằng.
• Ví dụ:
• Nếu UST < 1 USD, người dùng sẽ đốt UST để nhận LUNA, làm giảm nguồn cung UST.
• Nếu UST > 1 USD, người dùng sẽ đốt LUNA để mint thêm UST, tăng nguồn cung UST.
2. Kèo độ dẫn đến sự sụp đổ
a) Lạm dụng lãi suất Anchor Protocol
• Anchor Protocol, một ứng dụng trong hệ sinh thái Terra, hứa hẹn lãi suất cực kỳ cao (lên tới 20%/năm) khi gửi UST. Điều này thu hút rất nhiều nhà đầu tư chuyển đổi tài sản của họ sang UST để nhận lãi.
• Tuy nhiên, lãi suất này không bền vững vì nó dựa vào quỹ dự trữ, và khi quỹ cạn kiệt, áp lực duy trì lợi nhuận khiến hệ sinh thái ngày càng bất ổn.
b) Tấn công phối hợp (Attack)
• Kẻ tấn công đã thực hiện một kế hoạch tinh vi:
• Bán tháo UST: Một lượng lớn UST bị bán tháo trên các sàn DEX (như Curve Finance), làm giảm giá UST dưới 1 USD.
• Tạo hiệu ứng domino: Sự mất ổn định giá UST khiến nhiều người hoảng loạn và bán tháo LUNA để cố gắng cứu giá trị tài sản của họ.
• Khai thác cơ chế neo giá: Khi UST bị bán tháo, cơ chế “đốt LUNA để cứu UST” đã tạo ra lạm phát LUNA cực kỳ lớn. Lượng LUNA mới mint ra tăng chóng mặt, làm giá trị của LUNA giảm mạnh.
c) Vòng xoáy tử thần (Death Spiral)
• Khi giá UST giảm, nhiều nhà đầu tư đổ xô bán tháo LUNA, làm giảm giá trị của cả UST và LUNA cùng lúc.
• LUNA bị lạm phát đến mức không thể kiểm soát, từ nguồn cung vài trăm triệu token lên hàng nghìn tỷ token, khiến giá trị của nó trở thành gần như vô nghĩa.
3. Kết quả cuối cùng
• Giá LUNA từ hơn 100 USD rơi xuống dưới 0.0001 USD chỉ trong vài ngày.
• UST mất hoàn toàn khả năng neo giá và không còn giá trị như một stablecoin.
• Hàng tỷ USD vốn hóa thị trường “bốc hơi,” gây thiệt hại nặng nề cho các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức.
4. Vai trò của Dev và Do Kwon
• Do Kwon, nhà sáng lập Terra, bị chỉ trích vì thái độ tự mãn và không thừa nhận những rủi ro của cơ chế stablecoin thuật toán.
• Các quyết định không hiệu quả trong việc hỗ trợ UST (như dùng quỹ dự trữ Bitcoin để cứu giá UST) đã không ngăn được vòng xoáy tử thần.
5. Bài học từ vụ sụp đổ
• Stablecoin thuật toán có rủi ro cực cao nếu không được hỗ trợ bởi tài sản thực.
• Lợi nhuận phi thực tế (như lãi suất 20% của Anchor) thường dẫn đến sự sụp đổ.
• Niềm tin của nhà đầu tư dễ dàng bị lung lay khi không có cơ chế minh bạch và ổn định.
Đây là một ví dụ điển hình về sự thất bại do thiếu tính bền vững trong thiết kế hệ thống tài chính tiền mã hóa.